اتاق تمیز (Clean Room) یک محیط کنترل‌شده است که سطح آلودگی، ذرات معلق و سایر آلاینده‌ها به‌طور دقیق کنترل می‌شود. این اتاق‌ها در صنایع حساس مانند داروسازی، الکترونیک، بیوتکنولوژی و تولید نیمه‌رساناها ضروری هستند. تجهیزات به‌کاررفته در اتاق تمیز نقش اساسی در حفظ این محیط‌های پاک دارند و هرگونه آلودگی می‌تواند به محصول نهایی و فرآیندهای تولید آسیب برساند. در این مقاله به بررسی چگونگی کمک تجهیزات اتاق تمیز به کنترل آلودگی می‌پردازیم.
نقش کلیدی تجهیزات در کنترل آلودگی
تجهیزات اتاق تمیز به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ورود و تجمع ذرات و آلاینده‌ها را به حداقل برسانند. این تجهیزات با ایجاد جریان هوا، کنترل دما و رطوبت، و فیلتر کردن هوا، محیطی عاری از ذرات معلق فراهم می‌کنند. در ادامه به معرفی و بررسی تجهیزات مهمی که در اتاق‌های تمیز استفاده می‌شوند، می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید | راه های شناسایی منابع آلودگی در اتاق تمیز
۱. فیلترهای HEPA و ULPA
یکی از اساسی‌ترین تجهیزات در اتاق تمیز، فیلترهای هپا (High-Efficiency Particulate Air) و ULPA (Ultra-Low Penetration Air) هستند. این فیلترها قادرند تا ۹۹.۹۷% از ذرات معلق با اندازه ۰.۳ میکرون (HEPA) و ۹۹.۹۹% از ذرات حتی کوچک‌تر (ULPA) را حذف کنند.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- این فیلترها با تصفیه هوای واردشده به اتاق تمیز، مانع ورود ذرات معلق و میکروارگانیسم‌ها به محیط می‌شوند.
- هوای تازه از طریق این فیلترها وارد اتاق می‌شود و به حفظ سطح تمیزی و جلوگیری از تجمع آلاینده‌ها کمک می‌کند.
۲. سیستم تهویه مطبوع (HVAC)
سیستم تهویه مطبوع یا HVAC نقش مهمی در ایجاد جریان هوا و تنظیم دما و رطوبت اتاق تمیز دارد. این سیستم‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که جریان هوای یک‌طرفه و کنترل‌شده ایجاد کنند و به‌طور مداوم هوای آلوده را از اتاق خارج کنند.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- سیستم‌های HVAC با ایجاد جریان هوای کنترل‌شده، ذرات معلق را از اتاق خارج کرده و مانع از تجمع آن‌ها در محیط می‌شوند.
- کنترل دقیق دما و رطوبت مانع از رشد میکروارگانیسم‌ها و دیگر عوامل آلودگی در اتاق تمیز می‌شود.
۳. لباس‌های محافظ و تجهیزات پوششی
لباس مخصوص اتاق تمیز که شامل کلاه، ماسک، دستکش و لباس‌های یک‌بار مصرف هستند، به محافظت از محیط در برابر آلودگی ناشی از افراد کمک می‌کنند. انسان‌ها یکی از بزرگ‌ترین منابع آلودگی در اتاق تمیز هستند و این تجهیزات مانع از ورود ذرات و میکروب‌ها به محیط می‌شود.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- این لباس‌ها از تماس مستقیم پوست و موی کاربر با هوای اتاق تمیز جلوگیری می‌کنند.
- با استفاده از ماسک و دستکش، انتقال آلودگی از طریق تنفس و دست‌ها به حداقل می‌رسد.
۴. کابینت‌های جریان لامینار (Laminar Flow Cabinets)
کابینت‌های جریان لامینار برای حفاظت از محصولات حساس در برابر آلودگی استفاده می‌شوند. این تجهیزات جریان هوای یک‌طرفه و فیلترشده‌ای را ایجاد می‌کنند که به حفظ محیطی پاک و بدون آلودگی کمک می‌کند.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- جریان هوای لامینار از بالا به پایین به‌صورت مستقیم به سمت محصول می‌رود و مانع از برخورد ذرات معلق با سطح محصول می‌شود.
- این کابینت‌ها به‌طور مداوم هوا را فیلتر کرده و هوای تمیز را به محیط کاری وارد می‌کنند.
۵. دوش هوا (Air Shower)
دوش هوا اتاق تمیز یکی از تجهیزات مهم برای جلوگیری از ورود آلودگی به اتاق تمیز است. این دستگاه در ورودی اتاق تمیز نصب می‌شود و از طریق جریان هوای پرفشار، ذرات معلق روی بدن و لباس کارکنان را قبل از ورود به اتاق تمیز از بین می‌برد.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- با استفاده از جریان هوای شدید، ذرات گرد و غبار و آلودگی‌های روی لباس افراد را پاک می‌کند و از ورود این ذرات به اتاق تمیز جلوگیری می‌کند.
- این دستگاه به حفظ استانداردهای تمیزی اتاق تمیز کمک زیادی می‌کند.
۶. کف‌پوش‌های مخصوص اتاق تمیز
کف‌پوش‌های اتاق تمیز از مواد خاصی ساخته شده‌اند که مانع از تجمع گرد و غبار و ذرات می‌شوند. این کف‌پوش‌ها ضدالکتریسیته ساکن هستند و از جذب ذرات معلق جلوگیری می‌کنند.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- این کف‌پوش‌ها ذرات معلق را به‌جای اینکه به سطح زمین بچسبند، از محیط دور نگه می‌دارند.
- تمیز کردن و نگهداری این کف‌پوش‌ها بسیار آسان است و به‌راحتی می‌توان آن‌ها را از گرد و غبار و آلودگی‌ها پاک کرد.
۷. تجهیزات سنجش آلودگی هوا
تجهیزات سنجش آلودگی هوا مانند ذره‌شمارها (Particle Counters) و سنسورهای مخصوص، به بررسی کیفیت هوای اتاق تمیز کمک می‌کنند. این دستگاه‌ها میزان ذرات معلق در هوا را اندازه‌گیری کرده و در صورت بروز هرگونه آلودگی، هشدار می‌دهند.
نحوه کمک به کنترل آلودگی:
- با پایش مداوم هوای اتاق تمیز، این تجهیزات به شناسایی مشکلات احتمالی در سیستم‌های تهویه یا فیلترها کمک می‌کنند.
- این اطلاعات به کارکنان اجازه می‌دهد تا به‌سرعت اقدامات لازم برای رفع آلودگی انجام دهند.
نتیجه گیری
تجهیزات اتاق تمیز نقش اساسی در کنترل و کاهش آلودگی دارند. از فیلترهای HEPA و ULPA گرفته تا سیستم‌های HVAC، دوش هوا و تجهیزات سنجش آلودگی، تمامی این ابزارها به حفظ سطح تمیزی و کارایی اتاق تمیز کمک می‌کنند. استفاده صحیح از این تجهیزات می‌تواند از آسیب به محصولات حساس و کاهش کیفیت تولید جلوگیری کند. در نهایت، انتخاب تجهیزات مناسب و نگهداری صحیح از آن‌ها می‌تواند به ایجاد یک محیط پاک و ایمن کمک کند.
